Toen ik als ik psycholoog startte, was het begrip burnout amper bekend. Het leek alsof je in hardwerkend Vlaanderen geen last had van je job. De enige klacht die mij wel eens bereikte, ging vooral over saaiheid op het werk. Het riep beelden op van scènes uit  “De Collega’s”, eerder dan van stress. 

Al geruime tijd merk ik dat meer en meer cliënten klachten hebben die gaan over uitputting, concentratieverlies, afkeer van het werk, huilbuien op het werk. En ook bij collega’s hoor ik gelijkaardige verhalen.

Cijfers

Tot 2010 waren geen cijfers bekend over burn-out in België. Sindsdien werden verschillende onderzoeken uitgevoerd.

 De onderzoeken die zich richtten op bedrijfsleiders en zelfstandigen tonen alarmerende cijfers. Die bevestigen wat ikzelf in mijn praktijk zie.

1 op 5 van de Belgische bedrijfsleiders bevindt zich in de risicofase op burnout 

1 op 5 van de Belgische bedrijfsleiders bevindt zich in de risicofase op burnout (2012). 11,4% van de Vlaamse zelfstandigen bevindt zich in een zeer problematische situatie op het vlak van psychische vermoeidheid (2016). Als je een burnout krijgt, heb je 34% kans dat die langer dan een jaar duurt (2016). Desalniettemin  blijft bijna 60% normaal aan de slag.

 Bronnen

P. Mariaux et al. (ULG), Stress & Santé des indépendants. Quelles réalités, quelles solutions ?, octobre 2012, online https://www.ulg.ac.be/upload/docs/application/pdf/2012-10/stresssanteindependants.pdf 

R. Bourdeaud'hui, F. Janssens, S. Vanderhaege (Stichting Innovatie & Arbeid), Acute psychische vermoeidheidsproblemen bij werknemers en zelfstandigen. Analyse op basis van de Vlaamse werkbaarheidsmonitor 2004-2016, Brussel, maart 2018 

Neutraal Syndicaat voor Zelfstandigen (juli 2017), 6 op de 10 zelfstandigen met een burn-out bleven de hele tijd of zoveel mogelijk verder werken 

Oorzaken

Van mensen die uit de bedrijfswereld komen, hoor ik enigszins andere uitlokkende factoren dan van mensen uit de meer creatieve sector. 

Bedrijfswereld

Psychologische moeilijkheden

Bedrijfsleiders en leidinggevenden spreken vaker over slaaptekort en lange werkuren. 

B. werkt 80 uren per week. In het weekend is hij thuis, maar slaapt hij bijna voortdurend. Zijn vrouw en kinderen ziet hij enkel zondagochtend.

Emotionele moeilijkheden

Frequente of aanslepende problemen met het personeel lijken een tweede belangrijke uitlokkende factor. 

S. heeft al bijna een jaar een conflict met een van de managers. De sfeer binnen het managementteam lijdt er erg onder. S. voelt zich weinig gesteund en ziet er tegenop om te gaan werken.

Financiële moeilijkheden

Financiële zorgen komen ook vaak ter sprake.

Door het verlies van een belangrijke klant kleuren de cijfers rood. D. ziet geen snelle oplossing en vreest dat het bedrijf dit niet te boven zal komen.

Creatieve sector

Psychologische moeilijkheden

Mensen uit de creatieve sector spreken vaker over de stress van het onzekere .

N. werkt mee in een succesvolle theaterproductie. Ze is betrokken bij verschillende andere projecten die na de huidige tournee zouden kunnen starten. Geen enkel project is echter al in een definitieve fase. N. weet niet of ze werk zal hebben wanneer de tournee eindigt.

Emotionele moeilijkheden

Ook problemen om een productie tot stand te kunnen brengen zoals de kunstenaar het wenst, zorgt voor uitputting.

P. en zijn team hebben het programma voor het komende jaar vastgelegd. Door vermindering van subsidies kan niet alles plaatsvinden zoals gepland. P. vreest dat sommige producties niet zullen kunnen doorgaan en dat hij mensen zal moeten ontslagen.

Financiële moeilijkheden

Hoewel de bevlogenheid in de creatieve sector meestal hoog is, weegt het onevenwicht tussen inspanning en financiële opbrengst vaak zwaar. 

R. heeft veel tijd, geld en energie gestoken in een nieuw boek. De recensies waren niet positief en het boek raakte amper verkocht. Naast de demper op zijn zelfvertrouwen, maakt R. zich nu ook zorgen over zijn financiële precaire situatie.

Het is belangrijk je te realiseren dat het bij burn-out gaat om een lichamelijke uitputting, ten gevolge van chronische stress. De moeilijkheden slepen lang aan. Daardoor moet het lichaam té lang een toestand van continue alertheid, spanning, “drive” in stand houden. Er zijn te weinig en te korte momenten van herstel. En uiteindelijk geeft het lichaam het op.

Wanneer mensen de voorgeschiedenis van hun klachten vertellen, blijkt dat er al lang voortekenen waren: slecht slapen, angstaanvallen, piekeren, zich niet kunnen ontspannen…

Waaraan herken je een burn-out?

Burn-out is een combinatie van klachten. Die combinatie kan verschillen van persoon tot persoon. Ook de intensiteit van die klachten is wisselend. Herken je jezelf in onderstaande klachtenlijst? 

Diagram van de Hoge Gezondheidsraad (2017)

Samenvattend wordt dit ondergebracht in 4 categorien kernsymptomen: uitputting (mentaal en fysiek), mentale distantie (sterke weerstand tegen het werk), aandachts- en concentratiestoornissen en emotionele ontregeling (oncontroleerbare heftige emotionele reacties).De klachten van een burn-out vertonen gelijkenissen met bijv. depressie, chronisch vermoeidheidssyndroom of stressklachten met een andere oorzaak. Voor een juiste aanpak is vooreerst gedegen diagnostiek nodig. 

Om burn-out te onderscheiden van andere psychische moeilijkheden gebruik ik specifieke vragenlijsten. 

Een professional onderscheidt burn-out van andere psychische moeilijkheden, zodat je de juiste behandeling krijgt.

Hoe moet je een burn-out aanpakken?

Rust

Meestal wordt 2 tot 3 maanden rust voorgeschreven. Dit laat het lichaam toe om te recupereren. En dat is absoluut noodzakelijk. Veel nachtrust, middagdutjes, uitrusten op de zetel,… hoe moeilijk het ook is voor iemand die tot voor kort op een hoog stressniveau leefde, het is broodnodig. Matige lichamelijke activiteit zoals wandelen, yoga, zwemmen, fietsen kan soms deugddoend zijn. Het lichaam blijft nl.nog een tijd op stress functioneren. Die activatie zoekt nog een uitweg. Aanvankelijk is het daarom vaak moeilijk om te kunnen rusten. Er is ongedurigheid. Wandelen, fietsen, zwemmen kunnen in die context helend zijn.

 Factoren die een stressreactie van het lichaam uitlokken worden best zoveel mogelijk vermeden: harde muziek, plotse temperatuurwisselingen (van de vrieskou in een te warme woonkamer komen), drukte (feestjes, winkelstraten, supermarkt,…)Denk erom, je lichaam is compleet óp, uitgeput, het vat is af. Je kan en mag niets extra van jezelf verwachten.

De “drive” om snel van die burn-out af te geraken is heel groot. Het kan zinvol zijn om in deze fase al begeleiding op te starten. Vaak zijn mensen echter te moe om dit al aan te vatten. Ik merk dat de meeste mensen in dit stadium heel veel slapen, en tot weinig activiteiten in staat zijn. Alles wat concentratie vraagt, lukt niet. Een magazine lezen gaat niet meer. Zelfs een film uitkijken is te moeilijk. 

Het is voor iedereen verschillend wat deugddoend werkt. De ene zal graag op bed naar zachte muziek luisteren, de ander geeft de voorkeur aan wandelen in het bos. Iemand brengt een uur door in een warm bad, de andere in de tuin. Bovendien valt op dat “datgene wat deugd doet”, ook kan verschillen van dag tot dag. Het systeem is ontregeld en heeft daardoor wisselende behoeftes (de ene dag wandelen, de andere dag muziek, en de volgende dag alleen maar slapen). Dit gebrek aan voorspelbare patronen is soms moeilijk te verdragen.

Regelmatig hoor ik schuldgevoelens:”als ik kan gaan fietsen, dan zou ik toch ook moeten kunnen gaan werken?”, “ik zit hier in de tuin terwijl de collega’s mijn werk erbij moeten doen”. Het spreekt voor zich dat deze gedachten weer extra stress geven en bijgevolg herstel vertragen. Het is belangrijk om jezelf met mildheid te bekijken: je bent in deze situatie terechtgekomen net omdat je zo lang je best gedaan hebt.

Begeleiding kan helpen om dit alles te kaderen en je verwachtingen te temperen. Als je uitgelegd krijgt en begrijpt wat er aan de hand is, dat er geen “quick fix” mogelijk is, dan wordt het makkelijker te aanvaarden dat rust écht nodig is. Je lichaam is écht compleet uitgeput. Je coach of therapeut kan in deze fase met jou overlopen wat een haalbare dag- en weekindeling is.

Tip

Je bent in dit stadium het meest geholpen met een duidelijke dagstructuur. 

Voer taken uit die niet vermoeiend zijn en weinig aandacht vragen. 

En vooral… rust veel!

 Herstel

Het lijkt weleens alsof men ervan uitgaat dat burn-out een AAN-UIT schakelaar is. Zodra er tekenen zijn dat je terug “je oude zelf” lijkt te zijn, is de verleiding groot om te denken dat je weer helemaal ok bent.

Je bent echter nog niet hersteld, je ervaart een eerste teken van langzaam herstel.

Het is erg belangrijk om niet te snel te willen gaan. In het begin van de herstelfase ben je nog steeds erg belastbaar. Een te grote inspanning bekoop je dubbel en dik.

Om te voorkomen dat je na verloop van tijd opnieuw in burn-out terechtkomt, gaan er dingen moeten veranderen in je leven. Je coach of therapeut zoekt samen met jou uit op welke terreinen verandering nodig is. 

Ontspanningstechnieken

Voor sommige mensen is het moeilijk om het werk los te laten. De professionele stress komt mee naar huis. Ontspanningstechnieken helpen je om de spanningen van het werk los te laten. 

Assertiviteit

Mensen die te veel hooi op de vork (moeten) nemen raken overbelast en in burnout. Het is dan ook belangrijk om grenzen te leren stellen. En om die grenzen goed te leren communiceren.

Slaaphygiëne

Burn-out en slaaptekort hebben veel met elkaar te maken. Daarom is een goede slaaphygiëne belangrijk. Je coach of therapeut bepaalt met jou hoe die er in jouw leven zou moeten uitzien. In het begeleidingstraject wordt dit regelmatig opgevolgd.

Je eigen noden leren kennen

Ik merk dat een burn-out vaak te maken heeft met het negeren of ontkennen van de eigen behoeften. Cliënten hebben dikwijls niet geleerd om aandacht te mogen geven aan eigen noden en behoeften. Ook dit aspect krijgt aandacht in een burn-out traject.

Werkhervatting

Werkhervatting moet grondig voorbereid worden. Het is geen goed idee om onmiddellijk terug 100% aan de slag te gaan. Wil je succesvol heropstarten dan zal een gedegen opstartplan noodzakelijk zijn. Samen met je coach of therapeut ga je in detail na hoe belastend je verschillende taken zijn, hoeveel tijdsdruk ze met zich meebrengen en hoeveel samenwerking met anderen noodzakelijk is. Bij deze oefening voel je vaak in je lichaam wat de verschillende taken oproepen. Dit kan een goede graadmeter zijn voor de stress die elke taak met zich meebrengt.

In het opstartplan begin je idealiter met de taken die het minst belastend zijn, het minste tijdsdruk met zich meebrengen en waar je niet met veel anderen moet samenwerken of overleggen.

Denk je dat je in de risicozone voor burn-out zit? 

Ben je in burn-out en zoek je hulp?

Bel me voor een kort overleg.

Bronvermelding

Ik heb tijd geinvesteerd om in deze blog onderbouwde informatie te schrijven. Ik zou het dan ook op prijs stellen dat je deze blog als bron vermeldt, of een link erheen toevoegt, wanneer je van de informatie gebruik wil maken in een eigen publicatie.